Jod nazywany jest pierwiastkiem życia. Tymczasem suplementacja jodu nie jest tak popularna jak profilaktyczne zażywanie wit. C, D3, czy cynku i biotyny na włosy. A jednak jod nie bez powodu nazywany jest pierwiastkiem życia, ponieważ ten niedoceniany pierwiastek wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. Aktualnie kojarzymy go z tematyką ochrony przed radioaktywnością – ponieważ na popularności zyskał po wybuchu elektrowni atomowej w Czarnobylu. Stosowano wtedy płyn “Lugola” z dużą dawką jodu, by w rezultacie zapobiec napromieniowaniu. Jest on jednak konieczny w naszej diecie na co dzień, nie tylko w tak ekstremalnych sytuacjach!
Spis treści:
1 . Czym jest jod? Gdzie występuje?
– Jod nad morzem
– 8 produktów bogatych w jod
– Jod w soli
2 . Właściwości jodu – jak działa?
– Tarczyca
– W ciąży
– Układ nerwowy
– Płodność
3 . Objawy niedoboru
4 . Dawkowanie
5 . Jaki jod kupić?
6. Jod a jodek potasu – różnice
Czym jest jod? Gdzie naturalnie występuje?
Jod to pierwiastek o działaniu antybakteryjnym, antywirusowym i przeciwgrzybiczym. Jego nazwa pochodzi od greckiego ioeides czyli fioletowy – bo pod takim kolorem występuje naturalnie w naturze. Odkryty w 1811, bez wątpienia do tej pory zaskakuje nas co i rusz nowymi faktami. W temperaturze pokojowej jest kryształem, jednak co ciekawe – po podgrzaniu nie paruje jak lód – nie roztapia się, by wyparować, a natychmiast ulatnia się w postaci fioletowych, drażniących oparów. Kojarzony jest głównie z tarczycą – jest bowiem niezbędny do produkowania przez nią hormonów T3 i T4. W rezultacie, od ich prawidłowego poziomu zależy praktycznie wszystko: funkcjonowanie układu nerwowego, mózgu, mięśni, serca oraz nerek.
Pierwiastek ten bardziej kojarzą kobiety ciężarne, bowiem jego suplementacja jest niezbędna dla prawidłowego rozwijania się płodu. Lekarze obowiązkowo zalecają więc kobietom w ciąży uzupełnianie tego pierwiastka w diecie, ponieważ zapotrzebowanie na niego w czasie ciąży znacznie wzrasta – korzysta wtedy z jego niewielkich zasobów mama jak i maluszek. Naturalnie występuje on w powietrzu, solankach oraz niektórych produktach spożywczych.
Nad morzem
Nadmorskie kurorty to bezsprzecznie miejsca w naszym kraju, które słyną z większego stężenia jodu niż w innych miejscach w kraju. Nasz tytułowy pierwiastek znajduje się w końcu w soli – a nasze morze należy do tych słonych (co prawda w niewielkim stopniu, dlatego nazywane jest słonawym). Ważnym aspektem jest, że najwięcej jest go jednak w pobliżu chłodnych mórz. Więc jeśli następnym razem na wakacjach nad polskim Bałtykiem będziecie niemile zaskoczeni temperaturą wody, to pomyślcie o prozdrowotnych właściwościach jodu który się nad nim unosi. A poza tym – zimna woda zdrowia doda! 🙂 Nad Bałtykiem jest więcej jodu niż np. nad Morzem Śródziemnym. Powodem są temperatury. Nad ciepłym Morzem Śródziemnym woda szybciej paruje, przez co jod przenoszony jest w głąb lądu.
Kiedy nad morzem jest najwięcej jodu?
Przede wszystkim, największe jego stężenie znajduje się blisko linii brzegowej, czyli ok 200-300 metrów od brzegu. Najlepiej inhalować się nad morzem jesienią i zimą, kiedy panuje typowo sztormowa pogoda. Silny wiatr powoduje wysokie fale, które rozbijając się o brzeg tworzą aerozol z milionów kropelek, który roznosi się w powietrzu. W morskiej bryzie znajdziesz także inne pierwiastki, jak wapń, brom, magnez.
Ciekawostką jest, że im większe bałwany rozbijają się o brzeg, tym więcej jodu trafia do atmosfery. Część jodu wraca do gleby w czasie deszczu, ale większość zanika w stratosferze. Prowadzi to do stałego niedoboru jodu w glebie, zmniejszonego wychwytywania go przez rośliny i ciągłego niedoboru jodu u ludzi. A więc mieszkanie nad morzem nie gwarantuje nam większego wysycenia organizmu jodem. Jeśli wolisz urlop nad morzem w lato, to wiedz, że podczas kąpieli w morzu jod częściowo dostaje się do organizmu także poprzez skórę. Ponieważ Bałtyk jest morzem zimnym, nie wydziela do atmosfery ogromnych ilości jodu. Istotny jest więc fakt, że tak na prawdę do organizmu dostarczymy znaczące ilości jodu tylko w formie żywności. Dlaczego? Ponieważ jod wchłania się w jelicie cienkim – a tego organu do oddychania nie używamy 🙂
Jod nad morzem – właściwości
Nie oznacza to jednak, że opowieści o dobrodziejstwach nadbałtyckich spacerów są zmyślone. Takie spacery sprzyjają ogólnemu samopoczuciu i wspomagają leczenie chorób związanych z niedoborem jodu. Dlatego należy wykorzystać każdą możliwą okazję, aby udać się nad Bałtyk. Jeśli jednak nie masz szansy na wyjazd, zawsze możesz spróbować jaskini solnej. Nawet krótki seans, tymczasowy substytut pobytu nad morzem, zrekompensuje brak urlopu i zapewni wytchnienie.
Lekarze szczególnie polecają rodzaj terapii klimatycznej nad morzem astmatykom, alergikom lub problemom skórnym. Lecznicze właściwości krzepiącego klimatu są szczególnie skuteczne jesienią i zimą, ponieważ właśnie o tych porach roku osoby z problemami układu oddechowego są najbardziej dotknięte suchym powietrzem spowodowanym przez centralne ogrzewanie, wilgotne zimno i zanieczyszczenie powietrza. Aerozole generowane przez fale, stymulują reakcje immunologiczne skóry i narządów oddechowych. Okres inhalacji powoduje rozluźnienie śluzu w drogach oddechowych, co ułatwia kaszel i pomaga oczyścić drogi oddechowe. Ponadto powietrze morskie jest prawie całkowicie pozbawione szkodliwych oparów, spalin i cząstek sadzy, zwłaszcza na wyspach przybrzeżnych.
8 produktów bogatych w jod
Najwięcej jest go w rybach morskich, zwłaszcza tych białych (dorsz, mintaj, makrela, flądra) a także w owocach morza i algach. Jeśli nie przepadasz za nadmorskim menu, sięgnij po… borówki. Jest w nich aż 200 mikrogramów jodu w szklance To więcej niż optymalna, niezbędna dzienna dawka naszego pierwiastka życia (150 mcg). Znajdziesz go także w jogurcie, żółtkach, lub fasoli. Produkty z największą ilością jodu to (podajemy w % dzienne zapotrzebowanie):
Kapusta morska | 300 µg | 200% |
Kalmar | 200 µg | 133% |
Dorsz | 135 µg | 90% |
Krewetki | 110 µg | 73% |
Proszek jajeczny | 64 µg | 43% |
Okoń morski | 60 µg | 40% |
Mleko w proszku | 55 µg | 37% |
Flądra | 50 µg | 33% |
Co istotne – najbardziej bogate w jod są ryby. Te niestety raczą nas także fosforem, rtęcią, grzybami i metalami ciężkimi. A powinniśmy ich zjadać kilka kg tygodniowo, by zaspokoić zapotrzebowanie na jod. Do tego dochodzi kwestia nieuniknionej obróbki termicznej ryb. Gdy gotujemy, smażymy czy pieczemy, to tracimy jod.
Jod w soli
Na sklepowych półkach standardem jest “sól jodowana”. Co więc to oznacza? Że do zwykłej soli dodana została domieszka jodu. Historia jodowania soli ma ponad 200 lat. Już wtedy zauważono problem jego niedoboru w diecie. Wymyślono genialny sposób – dodać pierwiastek do soli – przyprawy której używa każdy, tak aby dostęp do niego miał każdy. Jeśli chodzi o Polskę, sól jodowano z przerwami od 1935 do 1980. Wtedy z przyczyn ekonomicznych zaprzestano tej procedury. Był to błąd, biorąc pod uwagę rok 1986, gdy wybuchła elektrownia w Czarnobylu. Jak pokazują późniejsze badania z 1992-1993, ludność większości obszarów Polski miała znaczny niedobór jodu. W kontekście Czarnobyla – podawano płyn Lugola, by tarczyca szybko nasyciła się prawidłowym jodem, zanim zdąży wchłonąć promieniotwórczy izotop jodu uwolniony w wyniku katastrofy.
Czy sól to dobre źródło jodu?
Czy warto opierać suplementację o sól? Absolutnie nie. Nadmiar soli w diecie działa negatywnie – sód w niej zawarty podnosi ciśnienie (wzrasta ryzyko udary i zawału). Dzieje się tak, ponieważ sól zatrzymuje wodę w organizmie, przez co w tętnicach rośnie ciśnienie. Zwiększa również ryzyko chorób takich jak kamica nerkowa, czy rak żołądka. Dodatkowo, sól pobieramy nie tylko z przyprawy, ponieważ kryje się wszędzie – w mięsie, serach, daniach gotowych. Polacy spożywają zdecydowanie za dużo soli – zamiast zalecanej łyżeczki, pochłaniamy nawet 3x więcej!
Ile jodu jest w soli?
Jod w soli nie jest trwały, ponieważ podlega sublimacji, czyli suchemu parowaniu. Zależy to od rodzaju jodku i sposobu przechowywania. W wyniku tych czynników może się ulatniać. Sól powinna być przechowywana z dala od wilgoci, która sprzyja ulatnianiu. Co ważne, nie zatrujemy się “przeterminowaną” solą, ale ciężko w niej szukać rozsądnej dawki jodu. Obróbka termiczna także zmniejsza ilość jodu. Pozostaje więc solenie jedynie surowych warzyw… Badania przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych wyraźnie pokazują, że jedynie połowa przebadanych próbek soli jodowanych dostępnych na rynku, zawierała zalecaną ilość jodu.
Istotnie lepszym rozwiązaniem jest suplementacja jodu – omijamy negatywne działanie sodu, nie dotyka nas problem ulatniania się jodu, możemy dokładnie odmierzać zalecane wartości.
Jod – właściwości, na co pomaga?
Mimo że nie potrzebujemy go dużo, to bez niego praktycznie nic w naszym organizmie nie może działać prawidłowo. Oto kilka aspektów, na które pierwiastek życia ma KLUCZOWY wpływ.
Tarczyca
Jak już wspomnieliśmy, jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Ta odpowiedzialna jest za produkcję hormonów T4 i T4, które stymulują cały organizm. Posiada także możliwość ich magazynowania. Te dwa hormony stanowią podstawę gospodarki wapniowo-fosforowej organizmu. Ich produkcje stymuluje hormon TSH pochodzący z przysadki mózgowej. W przypadku nieprawidłowości w funkcjonowaniu tarczycy wyróżnia się jej nadczynność lub niedoczynność.
Niedobór jodu powoduje jej niedoczynność, który charakteryzuje się niewytwarzaniem przez nią nieodpowiedniej (zbyt małej) ilości wspomnianych hormonów. Nadczynność, w przeciwieństwie do poprzedniej dysfunkcji, to zbyt intensywne wytwarzanie hormonów tarczycy, objawia się na przykład utratą masy ciała i nerwowością. Z pewnością w takim przypadku nie należy suplementować jodu.
Dlaczego tarczyca – organ wielkości śliwki, jest tak ważna dla całego organizmu? Hormony przez nią wytwarzane odpowiadają za przemianę materii i energii. To od niej zależy, czy trzymamy linię, czy mamy energię i dobre samopoczucie, czy potrafimy się skupić podczas nauki. Ok. 75% zasobów ustrojowego jodu znajduje się w tarczycy, ale niewielkie jego ilości gromadzą się w nerkach, żołądku, gruczołach sutkowych i ślinowych.
W ciąży
Jak już pisaliśmy, jod odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Konsekwencjami zbyt niskiego poziomu jodu w organizmie matki są zaburzenia okołoporodowe, i to naprawdę poważne, łącznie ze zwiększoną śmiertelnością. W rezultacie w przypadku płodu, niedobór tego pierwiastka powoduje ciężkie upośledzenia ośrodkowego układu nerwowego maluszka. Tu ciekawostka – inwektywa kretyn, pochodzi od słowa kretynizm, które oznacza wrodzony zespół niedoboru jodu i objawia się niskim wzrostem, szybkim męczeniem, głuchotą, i oczywiście poważnym niedorozwojem intelektualnym.
Układ nerwowy
Co konkretnie oznacza, że działa pozytywnie na układ nerwowy? Zadbaj o suplementację jodu, by poprawić koncentrację, szybkość przyswajania wiedzy, zdolność zapamiętywania i ogólne samopoczucie. To tak zwane funkcje poznawcze, za które odpowiedzialny jest nasz układ nerwowy. Niedoczynność tarczycy istniejąca podczas niedoboru jodu powoduje także senność, a nawet bezdech senny, który powoduje niedotlenienie organizmu.
Płodność
To przerażające, ale osoby z umiarkowanym do ciężkiego niedoborem jodu mają o 46% niższe szanse na zajście w ciążę w każdym cyklu. Niedoborowi towarzyszą często nieregularne, bolesne i obfite miesiączki. Brak jodu to także brak libido, a bez tego ciężko o starania o potomka. W przypadku mężczyzn, pierwiastek jest niezbędny do utrzymania odpowiedniego poziomu testosteronu. Za mały poziom jodu u mężczyzny sprzyja także powstawaniu przerostu a w rezultacie nowotworu prostaty.
Objawy niedoboru jodu
Niedobór jodu dotyczy 2 miliardów ludzi, w tym 30% dzieci. Niedobór jodu w Polsce dotyka 8 milionów Polaków – mimo jodowania soli. A załóżmy, że to tylko część, którą znamy. Ile z nas może mieć niedobór jodu, którego nie badaliśmy i nie wliczamy się do statystyk? Być może Ciebie także dotyka problem niedoboru jodu, ale nie kojarzysz jego objawów. Zazwyczaj słyszymy o tarczycy, a dokładnie wolach tarczycowych. Tymczasem nie każde objawy niedoboru jodu są tak spektakularne. Najczęstszymi objawami niedoboru jodu są:
- Problemy z utrzymaniem wagi – zarówno chudnięcie jak i tycie, dla którego nie widzimy odzwierciedlenia w ilości spożywanych kalorii;
- Włosy, skóra, paznokcie – 20% pierwiastka magazynuje skóra, dlatego jego brak przejawia się suchością skóry, a nawet zespołem suchego oka cy suchością w ustach. Włosy wypadają, paznokcie stają się łamliwe;
- Gorsze samopoczucie – a więc problemy z koncentracją, senność, niskie libido, obniżony nastrój;
- Uczucie zimna – spowolniony metabolizm to w efekcie wolniejsze spalanie kalorii – a to jemu właśnie towarzyszy wytwarzanie ciepła;
- Wole tarczycowe – przerost gruczołu tarczycy. Gdy jodu jest za mało, spada poziom hormonów. Przysadka mózgowa odczytując ten alarm, stymuluje tarczycę do produkcji większej ilości hormonów, specjalnym hormonem TSH . A że tarczyca nie może produkować T3 i 4 bez jodu, powiększa się.
Właściwości jodu
Jod wykazuje właściwości przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne. Jest remedium m.in. na Helicobacter pyroli, która powodować może raka żołądka. Jest niezbędny nie tylko tarczycy, ale każdej komórce organizmu. 75% jodu magazynowane jest w tarczycy, pozostała ilość w różnych organach.
U kobiet jednym z organów magazynujących jod są piersi, dlatego jod zapobiega nowotworom piersi i jajników. Niedobór jodu w tkance piersi może prowadzić do dysplazji, czyli przedrakowych zmian w postaci torbieli czy guzków, a w jajnikach do cyst. 20% jodu magazynujemy w skórze, a jego niedobór może objawiać się suchością skóry jak również problemami z poceniem się. Jod zapobiega też rakowi żołądka, ponieważ jest w niej magazynowany. Gdy nastąpi niedobór, prowadzi to do achlorchydii. Objawia się ona niemożnością produkcji kwasów trawiennych, bowiem jod niezbędny jest do koncentracji chloru niezbędnego do produkcji kwasu chlorowodorowego (solnego) – inaczej trawiennego. Jod jest także magazynowany w gruczole łzowym, a jego niedobór powoduje zespół suchego oka. Podobny mechanizm dotyczy ślinianek – kolejnego gruczołu magazynującego jod.
Jod – dawkowanie
Dobowe zapotrzebowanie człowieka na jod to150 mikrogramów, z czego 70 przypada na zapotrzebowanie samej tarczycy – podczas gdy nie tylko ona potrzebuje tego pierwiastka do funkcjonowania. Wszystkie organy posiadające tzw. “pompę jodową” mogą kumulować jod w taki sam sposób jak tarczyca, czyli 40 razy więcej niż we krwi. Odpowiedni poziom jodu jest szczególnie ważny w sytuacji zatrucia metalami ciężkimi, wokół których roi się od wolnych rodników – winowajców większości chorób XXI wieku. O takie zatrucie wbrew pozorom nie trudno. Takim metalem ciężkim, toksycznym dla ludzi jest np. kadm, którymi raczą się palacze papierosów. Z kolei nikiel dotyczy amatorów margaryn, a aluminium dostarczamy sobie wraz z antyperspirantami.
Dr Sebastiano Venturi z Wydziału Endokrynologii na Uniwersytecie w Pizie potwierdza, że właściwości antyoksydacyjne jodu są w dzisiejszym “zatrutym” świecie nieocenione, i mogą nawet wyeliminować dysplazję piersiową, a przez to nie dopuszczać do powstawania raka piersi u kobiet. Skąd więc tak zaniżone, rekomendowane dawki przez WHO? Wynikają z nieufności wobec pierwiastka, który nie może zostać opatentowany. Mieszkańcy USA spożywają 240 mikrogramów, a Japończycy z kolei aż 12 miligramów, czyli 50 x więcej.
Więcej ciekawostek o jodzie znajdziesz w książce PO CO TEN JOD? autorstwa założyciela marki Jodavita – producenta suplementu diety z jodem i twórcy naszego eko sklepu Rodzinne Skarby:
Jod – w płynie czy w tabletkach? Jaki jod kupić?
W naszym sklepie Rodzinne Skarby znajdziesz wysoko przyswajalny jod w formie suplementów. Nasz sklep Rodzinne Skarby to dziecko marki Jodavita. Jesteśmy pierwszym w Polsce producentem suplementu z jodem w płynnej formie Jodavit. Jod w płynie to idealna opcja dla dzieci – w przeciwieństwie do dużych tabletek niewygodnych do połknięcia, nasz jod jest bezwonny, bez smaku i można łączyć go z napojami. Wygodna miarka pozwala na dopasowanie dawki do wieku i indywidualnego zapotrzebowania. Jodavit jod suplement diety jest jodem bezpiecznym dla dzieci i kobiet w ciąży. Wyróżnia go czysty skład, oparty na wodzie artezyjskiej. Jodavit zawiera 4 związki jodu, czyli jodek potasu, jodan potrasu, jodek sodu i jodan sodu.
Naszą nowością jest jod w tabletkach marki Dr Ewa Dąbrowska, w formule KJ3, w kapsułkach dojelitowych. W związku z tym, dzięki specjalnej otoczce, połknięta tabletka uwalnia swoją zawartość dopiero w jelitach, nie podrażniając żołądka. Jod Dr Ewy Dąbrowskiej to 200 mcg jodku potasu w jednej kapsułce.
Jod a jodek potasu
Czy jod i jodek potasu to to samo? Niekoniecznie, ponieważ istnieją między nimi pewne różnice. Chociaż owszem, suplementując jod, sięgamy często po jodek potasu. Tak więc jod to pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 53. Z kolei jodek potasu to związek chemiczny potasu i jodu. Jod i jodek potasu mając więc inną budowę chemieczną.
Ta forma jodu (jodek potasu) jest najbardziej lubiana przez naszą tarczycę. Istnieją inne pochodne jodu – jodan potasu, jodan sodu czy jodek sodu. Każda komórka organizmu preferuje jod w innej formie. Niech nie zdziwi was też, że suplementy z jodkiem potasu występują pod postacią białego proszku, bo tak – jodek potasu jako związek jest biały. Za to czysty pierwiastek – jod, w formie stałej jest fioletowy. Jod znajduje się w morzu, które przecież fioletowe nie jest. Barwa zależy więc również nie tylko od formy chemicznej, ale także od stężenia jodu w płynie. Inne pojawiające się w suplementach diety związki chemiczne jodu to jodan potasu, jodan sodu i jodek sodu.
Fakty i mity na temat jodu
Już niebawem kolejny artykuł, w którym obalamy mity na temat jodu!